ภูมิปัญญาท้องถิ่น
“การทำปลาเค็ม”
ชื่อ
ภูมิปัญญา : ปลาเค็ม
ประเภทของภูมิปัญญา
:
ภูมิปัญญาเกี่ยวกับระบบการผลิตหรือประกอบอาชีพที่มีลักษณะมุ่งเน้นระบบการผลิตเพื่อตนเอง
สถานที่ของการเก็บข้อมูล
:
บ้านป้าเปี๊ยก (นางวิไล
ถวิลหา) ชุมชนหาดวอน
องค์ความรู้ที่ได้
คือ
การถนอมอาหารโดยวิธีการทำปลาเค็มเพื่อให้สามารถเก็บไว้รับประทานได้ในระยะเวลาที่นานยิ่งขึ้น
ชนิดของปลาที่สามารถนำมาใช้ในการทำปลาเค็ม เช่น ปลาสีกุน ปลาตัวเก็ง ปลายี่ลง
ปลาจวด ปลาเฉลียบและปลาช่อนทะเล เป็นต้น
วิธีการทำปลาเค็ม
1.นำปลามาตัดหัวแล้วเอาไส้ออกและทำความสะอาด ปลาที่ขอดเกร็ดเช่น ปลาจวด
ส่วนปลาเฉลียบนั้นไม่จำเป็นต้องเอาไส้ออก
2.นำปลาที่ผ่านการทำความสะอาดแล้วไปหมักไว้ในบ่อน้ำเกลือประมาณ 3-4 ชั่วโมง ส่วนปลาตัวเก็ง ปลายี่ลงและปลาเฉลียบนั้นต้องแช่ไว้ค้างคืน
3.นำปลาที่ผ่านการแช่น้ำเกลือแล้วไปขึ้นตะแกรงเพื่อทำการตากแห้ง
ในวันที่มีแดดดีใช้ระยะเวลาในการตากแห้งประมาณครึ่งวัน
หากวันไหนไม่มีแดดก็จะนำไปผึ่งลม
4.เก็บปลาเค็มที่แห้งแล้วนำใส่ถุงเพื่อแบ่งขาย
ในการขายนั้นจะมีแม่ค้ามารับถึงที่โดยขายในราคาส่งและราคาจะแตกต่างกันออกไป
เช่นปลาหวาน กิโลกรัมละ 80 บาท ปลาช่อนทะเล กิโลกรัมละ 170 บาท และปลาเฉลียบ กิโลกรัมละ 70 บาทเป็นต้น
ระยะเวลาในการทำงานแต่ละวันขึ้นอยู่กับจำนวนปลาที่รับมา ทำจนกว่าปลาที่มีจะหมด
โดยเริ่มทำตั้งแต่ตีสี่เป็นต้นไปนอกเหนือจากการนำเนื้อปลาไปทำปลาเค็มแล้ว
ก็ยังมีปลาหวาน และส่วนที่เหลือ เช่น หัว
ก้างและไส้จะนำไปขายให้กับโรงงานแปรรูปเพื่อนำไปทำอาหารเป็ด
กลุ่มสาระในการเรียนรู้
:
การงานอาชีพและเทคโนโลยี
กลุ่มเป้าหมายในการเรียนรู้
:
1. ลูกหลานเพื่อสืบทอดกิจการ
2. นักเรียน นิสิต นักศึกษาที่สนใจและต้องการเรียนรู้
3. ชาวบ้านและประชาชนทั่วไปที่สนใจ
แผนการจัดการเรียนรู้โดยใช้แหล่งการเรียนรู้นอกห้องเรียนเป็นฐาน
แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 2 การแปรรูปและการถนอมอาหาร
สาระที่ 4 การอาชีพ เวลา
2 ชั่วโมง
หน่วยการเรียนรู้ที่ 3 อาหารและโภชนาการ
กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพและเทคโนโลยี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4
1. สาระสำคัญ
การแปรรูปและการถนอมอาหาร
จะช่วยให้มีอาหารที่สะอาด ปลอดภัยบริโภคตลอดทั้งปีและแก้ไขปัญหาการขาดแคลนอาหาร
ทั้งนี้ยังเป็นการประหยัดและเพิ่มรายได้ให้กับครอบครัวได้เป็นอย่างดี
2. ตัวชี้วัดช่วงชั้น
ง 1.1 ม.4-6/2 สร้างผลงานอย่างมีความคิดสร้างสรรค์
และมีทักษะในการทำงานร่วมกัน
ม.4-6/3 มีทักษะการจัดการในการทำงาน
ม.4-6/4 มีทักษะกระบวนการแก้ปัญหาในการทำงาน
ม.4-6/5 มีทักษะในการแสวงหาความรู้เพื่อการดำรงชีวิต
ม.4-6/6 มีคุณธรรมและลักษณะนิสัยในการทำงาน
ม.4-6/7 ใช้พลังงาน ทรัพยากร ในการทำงานอย่างคุ้มค่าและยั่งยืน เพื่อการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม
3. จุดประสงค์การเรียนรู้
1. บอกความสำคัญของการแปรรูปและการถนอมอาหารได้
2. บอกวิธีถนอมอาหารได้อย่างถูกต้อง
3. บอกหลักการเลือกอุปกรณ์ที่ใช้ในการถนอมอาหารได้
4. แปรรูปและถนอมอาหารได้อย่างถูกต้องอย่างน้อย
1 ชนิด
4. การวัดและประเมินผลการเรียนรู้
ด้านความรู้ (K)
|
ด้านคุณธรรม จริยธรรม
และค่านิยม (A)
|
ด้านทักษะ/กระบวนการ (P)
|
1.ทดสอบก่อนเรียน
2.บอกความสำคัญของการแปรรูปและการถนอมอาหารได้
2. ซักถามความรู้เรื่อง
การแปรรูปและการถนอมอาหาร
3.บอกวิธีถนอมอาหารได้อย่างถูกต้อง
4.บอกหลักการเลือกอุปกรณ์ที่ใช้ในการถนอมอาหารได้
5.ตรวจผลงาน/กิจกรรมเป็น
รายบุคคลหรือเป็นกลุ่ม
6.แบบทดสอบหลังเรียน
|
- ประเมินพฤติกรรมในการ
ทำงานเป็นรายบุคคลในด้าน
ความมีวินัย ใฝ่เรียนรู้
ฯลฯ
|
-ประเมินพฤติกรรมในการ
ทำงานเป็นรายบุคคลและเป็น
กลุ่มในด้านการสื่อสาร
การคิด การแก้ปัญหา ฯลฯ
-แปรรูปและถนอมอาหารได้อย่าง ถูกต้องอย่างน้อย 1 ชนิด
|
5. สาระการเรียนรู้
สาระการเรียนรู้แกนกลาง
1. ทักษะการทำงานร่วมกัน เป็นการทำงานกลุ่ม
ทำงานร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุขทำงานอย่างมีกระบวนการ ตามขั้นตอนและฝึกหลักการทำงานกลุ่ม
2. ทักษะการจัดการ
เป็นการจัดระบบงานและระบบคน เพื่อให้การทำงานสำเร็จตามเป้าหมายอย่างมีประสิทธิภาพ
3. ทักษะกระบวนการแก้ปัญหาในการทำงาน
มีขั้นตอน คือ การสังเกต วิเคราะห์ สร้างทางเลือก
และประเมินทางเลือก
- การแปรรูป ถนอมอาหาร
4. คุณธรรมและลักษณะนิสัยในการทำงานเป็นการสร้างคุณงามความดี
และควรฝึกให้ผู้เรียนมีคุณภาพที่สำคัญๆ เช่น ขยัน อดทน รับผิดชอบ และซื่อสัตย์
5. การใช้พลังงาน
ทรัพยากรอย่างคุ้มค่าและยั่งยืน เป็นคุณธรรมในการทำงาน
6. แนวทางบูรณาการ
คณิตศาสตร์ การกำหนดราคาสินค้าและการทำบัญชีรายรับรายจ่าย
ภาษาไทย การฟัง พูด อ่าน
และเขียนจากสิ่งที่ได้รับความรู้
7. กระบวนการจัดการเรียนรู้
ขั้นที่ 1 นำเข้าสู่บทเรียน
ครูแจ้งตัวชี้วัดช่วงชั้นและจุดประสงค์การเรียนรู้ให้นักเรียนทราบ
ครูให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน
ครูให้นักเรียนยกตัวอย่างประเภทของอาหารที่สามารถนำมาแปรรูปและถนอมอาหารและครูให้นักเรียนแสดงความคิดเห็น
แล้วโยงเข้าสู่บทเรียน
ขั้นที่ 2 กิจกรรมการเรียนรู้
•
ครูและนักเรียนร่วมกันสนทนาเกี่ยวกับวัตถุดิบที่สามารถนำมาถนอมอาหารได้และหาได้จากสิ่งแวดล้อมในท้องถิ่น
เช่น ปลา ปลาหมึก กุ้งเป็นต้นและปัญหาเกี่ยวกับราคาอาหารทะเลที่เพิ่มสูงขึ้นแต่ทั้งนี้ชาวประมงก็ยังมีรายได้น้อยไม่เพิ่มขึ้นตามราคาอาหารทะเลที่สูงขึ้น
•
ครูถามนักเรียนว่า
หากนักเรียนเป็นชาวประมงนักเรียนจะมีวิธีในการแก้ปัญหาอย่างไร แล้วครูเปิดโอกาสให้นักเรียนแสดงความคิดเห็นอย่างอิสระ เพื่อเป็นการฝึกกระบวนการคิดวิเคราะห์
•
นักเรียนร่วมกันสรุปวิธีการแก้ปัญหา
โดยมีแนวทางในการสรุป ดังนี้
- ใช้วิธีการแปรรูปและถนอมอาหาร
เพื่อเพิ่มรายได้ให้แก่ครอบครัวและเป็นทางเลือกของผู้บริโภค เช่น
ปลาเค็ม กุ้งแห้ง กะปิ ปลาหมึกแห้ง
ขั้นที่ 2 กิจกรรมการเรียนรู้(ต่อ)
•
ครูชมเชยนักเรียนทุกคนที่ช่วยกันระดมวิธีแก้ปัญหาได้อย่างถูกต้องและเหมาะสม
•
ให้นักเรียนแบ่งกลุ่ม
กลุ่มละ 6 คน
เพื่อร่วมกันศึกษาความรู้เรื่อง การเก็บอาหารและการถนอมอาหาร จากหนังสือเรียน
•
ครูตั้งประเด็นคำถามเพื่อให้นักเรียนช่วยกันตอบ
เพื่อประเมินความรู้ความเข้าใจ แล้วให้นักเรียนแต่ละกลุ่มร่วมกันสรุปความรู้
•
ครูแจ้งให้นักเรียนทราบว่า
จะให้นักเรียนแต่ละกลุ่มร่วมกันทำโครงงานการแปรรูปและการถนอมอาหาร
โดยครูอธิบายวิธีการเขียนโครงงานให้นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจและสามารถนำไปปฏิบัติได้
ขั้นที่ 2 กิจกรรมการเรียนรู้(ต่อ)
•
ครูพานักเรียนไปศึกษานอกสถานที่ชุมชนใกล้โรงเรียนที่ทำปลาเค็ม
กะปิและอาหารทะเลตากแห้งเพื่อไปทดลองทำปฏิบัติจริงเพื่อให้นักเรียนมีความรู้และประสบการณ์จริง
•
ครูให้นักเรียนแต่ละกลุ่มร่วมกันสำรวจหาวัตถุทางทะเล
เพื่อนำข้อมูลมาพิจารณาและตัดสินใจเลือกการแปรรูปอาหาร
หรือถนอมอาหารของกลุ่ม
นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน หน่วยการเรียนรู้ที่
ขั้นที่ 3 ฝึกฝนผู้เรียน
•
สมาชิกในกลุ่มช่วยกันแสดงความคิดเห็น
และวิเคราะห์ตัดสินใจเลือกชนิดของวัตถุทางทะเลที่มีในท้องถิ่นที่จะนำมาทำโครงงานแปรรูปและถนอมอาหาร
โดยมีครูคอยให้คำแนะนำอย่างใกล้ชิด
•
นักเรียนแต่ละกลุ่มร่วมกันวางแผนการปฏิบัติโครงงานตามขั้นตอน
ดังนี้
- วางแผนการทำงาน กำหนดระยะเวลา
กำหนดขั้นตอนการทำงาน เตรียมวัสดุ-อุปกรณ์
และประเมินค่าใช้จ่าย
- ลงมือปฏิบัติการแปรรูปอาหารหรือการถนอมอาหาร
- ประเมินผลการปฏิบัติงานของกลุ่มและนำเสนอผลงาน
ขั้นที่ 4 นำไปใช้
•
ครูให้นักเรียนทุกกลุ่มนำผลงานจากโครงงานแปรรูปและถนอมอาหารมาจัดแสดง
หรือจัดจำหน่ายในโรงเรียน เพื่อเป็นการให้ความรู้และให้ผู้ร่วมงานเห็นความสำคัญของการแปรรูปอาหารและการถนอมอาหารที่เกิดประโยชน์ในชีวิตประจำวัน
ขั้นที่ 5 สรุป
•
ครูและนักเรียนร่วมกันสรุปความรู้เรื่อง
การแปรรูปและการถนอมอาหาร
8. กิจกรรมเสนอแนะ
•
ครูให้นักเรียนนำผลงานจากโครงงานแปรรูปและถนอมอาหารมาจัดแสดงหรือจัดจำหน่ายในโรงเรียนเพื่อให้ผู้ร่วมงานเห็นถึงความสำคัญของการแปรรูปและการถนอมอาหาร
9.
สื่อ/แหล่งการเรียนรู้
สื่อการเรียนรู้
1. หนังสือเรียน การงานอาชีพและเทคโนโลยี ม.4
2. วัตถุดิบ
วัสดุ-อุปกรณ์ในการแปรรูปและถนอมอาหาร
3.แบบทดสอบก่อนเรียนและแบบทดสอบหลังเรียน
แหล่งการเรียนรู้
1. ห้องสมุด
3.ศึกษานอกสถานที่ ณ ชุมชนในท้องถิ่น
10. บันทึกหลังการจัดการเรียนรู้
1. ความสำเร็จในการจัดการเรียนรู้
แนวทางการพัฒนา
2. ปัญหา/อุปสรรคในการจัดการเรียนรู้
แนวทางแก้ไข
3. สิ่งที่ไม่ได้ปฏิบัติตามแผน
เหตุผล
4. การปรับปรุงแผนการจัดการเรียนรู้
ลงชื่อ
ผู้สอน
ขอขอบคุณ
•
ป้าเปี๊ยก (นางวิไล ถวิลหา)
ที่ให้ความรู้ในการทำปลาเค็มและเอื้อเฟื้อสถานที่ในการถ่ายทำ
•
ว่าที่เรือตรี ดร.อุทิศ บำรุงชีพ อาจารย์ประจำวิชาที่ให้ความรู้และกำหนดหัวข้อในการศึกษา